Deze blog gaat over gelukkig zijn terwijl je ziek bent. Toegegeven: ernstig of chronisch ziek zijn brengt nare gevoelens en heftige emoties met zich mee. Wil je dat ter discussie stellen, dan ben je waarschijnlijk één van de velen die zijn emoties wel vaker wegstopt. Dat is slecht. Dit draagt niet alleen bij aan ziekte mee, maar je onderdrukt ook jezelf.

Je verdient zelfcompassie: je eigen aandacht, betrokkenheid, troost, en steun. Zelfliefde is accepteren dat je je niet altijd goed voelt. Jezelf daarin de ruimte geven. En weet je? Levensgeluk stimuleer je juist door dichtbij jezelf blijven als je bang, boos, verdrietig bent.

Emoties mochten er niet zijn

In mijn zwaarste ziekteperiode was ik zo depressief dat ik je had uitgelachen als je me zei positief te doen. Niet dat ik nog lachte, maar je snapte het idee.

Ik wist niet wat ik moest met mijn wanhoop. Mijn leven leek ineens afgelopen. Ik voelde me alleen.

Ook in mijn jeugd voelde ik niet de ruimte om te praten over moeilijke gevoelens. In de liefde koos ik later steeds partners bij wie ik me niet welkom voelde als ik me vervelend voelde. Ze zeiden me dan te zwijgen. ‘Stel je niet aan.’

Acceptatie van ongeluk geeft juist ruimte voor geluk

De laatste jaren ben ik het anders gaan doen. Ik besloot eindelijk goed voor mezelf te gaan zorgen. Besefte dat degenen die me niet behandelden als waardevol in alles wat ik was, dat zelf voor mij niet waren. Ik leerde verbinding te maken met mezelf. Dan kon ík er voor mij zijn. Ik leerde dat ook nare gevoelens er mogen zijn. Dat ze me maken tot wie ik ben. Dat ik juist liefde verdien als ik me slecht voel, geen afwijzing.

Ik ben gaan leren om gevoelens op te merken; er te laten zijn. Ze liefde te geven. Alleen op de bank; erover schrijvend; en/of pratend met anderen.

Ik voel daardoor tegenwoordig bewuster verdriet, angst, woede. En toch ben ik gelukkiger dan voordat ik ziek werd. Juist omdat alles er nu mag zijn.

Het klopt niet wat ze me altijd zeiden: dat geluk bederft door nare gevoelens. Die onderdrukken maakt je niet positiever. Dat word je pas als je negativiteit toelaat. Door ellende te doorvoelen, haal je er zoveel spanning af, dat geluk ruimte krijgt. Heb je wel eens gemerkt hoe een goede huilbui oplucht?

Waarom je lastige emoties niet moet wegstoppen:

1. Moeilijke gevoelens ontkennen is ongezond

Er is meer dan genoeg wetenschappelijk bewijs dat gevoelens onderdrukken ongezond is. Jammer dat we dit in de ziekenhuizen nog weinig horen.

2. Je verdient zelfcompassie

Ontkennen je slecht te voelen, is gemeen tegen jezelf.

Een kind dat gevallen is of verdrietig, verdient toch juist liefde; erkenning, empathie, troost, steun. Zelf blijf je altijd je eigen kind. Toen je klein was, heb je als het goed is van je ouders geleerd dat kinderen die compassie horen te krijgen. In dat geval zorg je waarschijnlijk ook op deze manier goed voor jezelf.

Leerde je dat toen niet, dan ben je misschien geneigd om ofwel je emoties weg te stoppen; of hulp van anderen te zoeken in het omgaan ermee. Misschien voel je je daarvan afhankelijk. Als degenen in je omgeving gevoelens juist afwijzen, en dat ook van jou willen, dan heb je een probleem. Alternatief is zelf leren omgaan met je emoties. Ze verdwijnen niet als je ze onderdrukt.

Je verdient het om lief voor jezelf te zijn, jezelf te troosten. Zodat je dat niet van anderen nodig hebt.

3. Moeilijke emoties waarschuwen je

Lastige emoties vertellen niet per se ‘de waarheid’. Je kunt ze zomaar hebben. In de realiteit is vaak een trigger, waardoor je iets uit je verleden weer voelt, gecombineerd met je innerlijke overtuiging. Emoties zijn reacties van je lichaam op (bewuste of onbewuste) gedachten. Je kunt er vaak iets tegenin brengen, want kunt gedachten veranderen. En ze dwingen je niet tot handelen.

Maar, emoties hebben wél betekenis en waarde. Ze waarschuwen je; je lichaam wil je er iets mee vertellen. Boosheid misschien dat je je onrechtvaardig behandeld voelt, en dat je moet opkomen voor jezelf. Angst zegt misschien dat je in gevaar bent en moet vluchten. Verdriet leert je misschien dat je iets wil terugvinden.

4. Het leven is meer dan vrolijkheid

Het leven is niet bedoeld om alleen maar leuk te zijn. Waarom zou dat zo zijn? Het is willekeurig, zonder waardeoordelen, ‘positief’ of ‘negatief’. Die stempeltjes kiezen we zelf. Niet alles ‘hoort goed te gaan’. Je ‘hebt niet het recht om gelukkig te zijn’. Het leven is simpelweg een verzameling van alles wat gebeurt. Daar zit weinig ‘bedoeling’ achter. Het gebeurt gewoon; willekeurig. Het leven is ook niet ‘rechtvaardig’: ‘als je hard werkt, dan verdien je levensgeluk’.

Dat alles heb ik moeten leren. Ik kon daarmee moeilijk omgaan toen ik ziek werd.

(Misschien denk je hierover anders vanuit je geloof. Dat mag. Zo denk ik zelf alleen niet.)

5. Verdriet maakt blijer

Juist door hoe slecht ik me heb gevoeld, leefde ik dat fijne gebeurtenissen juist dankzij de nare extra fijn kunnen worden. ‘Zonder donker ken je niet de waarde van het licht’, zeggen ze wel eens, of zoiets. Door mijn zwaarste ziekteperiodes weet ik hoe waardevol het is als ik me goed voel. Vanzelfsprekend vind ik weinig meer. Hoe dieper je zit, hoe meer je het leven kunt gaan waarderen. (Als het je gegund is om daarvoor uiteindelijk weer te kiezen. Dat spreekt niet voor zich. Soms zijn dingen te erg.)

Anderen zonder ruimte voor jouw gevoel

Ondanks deze goede redenen dat nare emoties er mogen zijn, zien genoeg mensen dit anders. Ze onderdrukken die van henzelf, en negeren die van anderen. Steunen die niet, of zeggen zelfs dat diegene zich anders moet gedragen. ‘Doe niet zo negatief,’ of zoiets. Je voelt dat ze voor jou alleen ruimte hebben als je vrolijk doet.

Als kind is het schadelijk om dit te horen, omdat je dan leert dit de beste manier is. Maar ook later in je leven kun je je door zulke anderen laten overtuigen dat moeilijk gevoel er niet mag zijn, zeker als het je dierbaren zijn.

Ook sinds ik leerde dat moeilijke emoties toelaten het best is, heb ik geworsteld met wat anderen daarin van me wilden. Deze mensen waren belangrijk voor me, en ze zeiden hetzelfde als hoe ik vroeger dacht: geen moeilijke emoties. Ik was gewend me aan te passen aan anderen, en dacht dat dit zo hoorde. Ik ging ervan uit dat zij ook in míjn belang dit van me wilden; maar daar ging het hen natuurlijk niet om.

Mijn emoties zijn van mij, de jouwe van jou

Inmiddels weet ik dat ík mag beslissen wat ik doe met mijn emoties. Ík ben daarvoor ook verantwoordelijk. Ik verwacht dus ook niet (meer) dat anderen me laten zien hoe het moet.

Als ik me uitspreek dat ik iets voel, dan mogen zij reageren hoe ze willen. Vind ik die reactie lastig, dan is dat jammer, maar oké. Ik kan dat wel eens aangeven; maar zij mogen zelf weten hoe ze daarmee omgaan. Of ze er alsnog willen zijn voor me, of niet. Ik kan daarop eventueel afstand nemen – of hen extra dichtbij laten komen.

Dit is meer ‘los van elkaar’ leven. Zo heeft het extra waarde als iemand me wil steunen bij moeilijke emoties. Dan is dat namelijk zijn vrije keuze. Niet voldoen aan mijn verwachting; of omdat hij hetzelfde van mij verwacht. Een vrije keuze is intimiteit; liefde; vriendschap. Twee mensen kíezen om samen te zijn.

We kunnen het zelf

Ik heb moeilijke gevoelens eng gevonden, zeker als ik ze alleen ging verwerken. Van vroeger wist ik niet hoe dat moest, en ik miste ook goede voorbeelden. Ik weet nog niet zo lang dat je zelf daarmee prima oké kunt zijn. Als kind ben je dat niet; dan is het gevaarlijk om alleen te moeten voelen.

Die grote angst komt nog steeds wel eens boven. Dan kan ik maar beter beseffen dat dit gevoel ‘van toen’ is. Dat ik nu volwassen ben, en het zelf kan. Zelfs als het voelt dat ik eraan ten onder zal gaan, zal het weer voorbij gaat. Dan zal ik me weer goed voelen.

Fijn als anderen er voor je zijn, maar op jezelf kunnen vertrouwen dat je er ben, is het belangrijkst – en al genoeg.

Conclusie: lief zijn voor je nare gevoelens geeft ruimte

Je komt sterker te staan. Je aanvaardt jezelf. Je komt rustiger in het leven te staan, voelt je veiliger. Spanning in je lichaam neemt af.

Moeilijke gevoelens hoeven niet meer te schreeuwen om aandacht, zoals door gezondheidsklachten; ze mogen er simpelweg zijn. Energie gaat stromen. Je maakt plek voor het positieve.

Hoe dieper je jezelf de pijn laat voelen, des te intenser kun je genieten.

Hoe positief kun je zijn? Vreselijk positief. Maar alleen als je ook het negatieve toelaat.

Daarom schrijf ik hier ook over de moeilijke kanten van ziek zijn. Zul je zien hoeveel meer geluk er daarom uit straalt dan als ik zou liegen dat elke ziektedag een lolletje is.